Fındıkkıran




Fındıkkıran’ı sever misiniz?

Eğer benim gibi onu sevenlerden veya esrarengiz bulanlardansanız doğru blog yazısında buluşmuşuz demektir. Yazımızın atmosferine Fındıkkıran’ın tatlı müziklerini eklemek için Berlin Senfoni Orkestrası’nı da bu link aracılığıyla aramıza davet edelim istiyorum. Müzik çalmaya başlayınca ben de onca yıl, binlerce okura, müzisyene, tasarımcıya, dansçıya ve seyirciye ilham veren ve onları bir araya getiren bu Fındıkkıran aslında kim diye düşünmeye başlıyorum. Öyle ya, kim bu Fındıkkıran? Boyalı bir oyuncak bebek mi? Bir mutfak gereci mi? Sorumun cevabı olarak düşümde önce ahşaptan oyma tacı, karışık yarı uzun sacları ve el boyaması kocaman hülyalı gözleriyle uzaklara bakan yakışıklı bir fındıkkıran beliriyor. Sonra ardında bir derinlik… Ardında bir pırıltı ve toz görünüyor. Sihir… Tüy gibi uçuşarak danseden gençler, rengarenk ipek ve tül kostümler, özenle tasarlanmış dekorlar… Sonra bunların hepsini hem doğuran hem de sarmalayan Pyotr İlyiç Çaykovski’nin (1840-1893) unutulmaz bestesi beliriyor. Ve ardında o müzikte çözülüp kaybolan kendim…

Norveç Opera ve Balesi’nde Fındıkkıran

Ne şanslıyız ki, soğuk ve karanlık Aralık gecelerinde, eski bir Alman masalı ve bir rus bestesi, Oslo’da modern bir binada, dönemimizin sanatçılarının emekleriyle rengarenk bir bale gösterisiyle yeniden biçimleniyor. Hikaye özünde Ernst Theodor Wilhelm Hoffmann’ın 1816 yılında yayımladığı “Fındıkkıran ve Fare Kral” masalına dayansa da, Çaykovski’nin 1892 yılında yazdığı iki perdelik Fındıkkıran balesine ilham veren versiyonu, masalın 1846 yılında Alexander Dumas tarafından konusu fazla değiştirilmeden yeniden düzenlenmiş halidir.

Norveç Opera ve Balesi’nin 2016 yılından beridir sahneye koyduğu son uyarlamaki hikaye ise 1905’ler Oslo’sunda geçiyor. Yani o dönemdeki adıyla Christiania’da… Balenin koreografisi Kaloyan Boyadjiev‘e, sahne tasarımı Jon Bausor’a, dansçıların kostümleri yine Jon Bausor ve Bregje van Balen’e ait. İlk perdede çocuklukla genç kızlık arasında kalan kahramanımız Clara, ailesinin verdiği görkemli Noel davetine katılır. Çocukların oyununa katılmak için çok büyük, yetişkinlerin sohbetine katılmak içinse fazla küçüktür. Kendisini dışlanmış hissetmektedir. Vaftiz babası Bay Drosselmeyer o akşam Clara, kardeşi Fritz ve diğer çocuklara el yapımı hediyeler verir. Clara’nın noel hediyesi, sırtındaki mandala basıldığında ağzına konan fındığı kıran el yapımı ahşap bir bebektir. Tıpkı bir prense benzemektedir. İlerleyen saatlerde ev halkı odalarına çekildiğinde Clara salona gelir ve tam o anda her şey değişmeye başlar. Konuklar farelere, Fındıkkıran ise gerçek bir prense dönüşür. Kocaman, farklı bir dünyada Fındıkkıran Prens ve Clara, farelere karşı savaşır. İkinci perdede ise yabancı konukların verdikleri bambaska kültürlerden gelen egzotik hediyeler canlanır ve dans etmeye başlar.

Sonra ne oluyor diye sorarsanız, Clara uyanır, gösteri görünüşte biter ve Eylem eve döner; ama müzik aslında hiç bitmez. Tatlı bir bahar gününde veya güneşli bir yaz tatilinde bile çalmaya devam eder. Hani bazı müzikler vardır, sessizce hayatınızın arka planına yerleşmiştir. Biriyle konuşurken, hayal kurarken, çalışırken, gülerken veya sevdiklerinizi özlerken diğer seslerden bağımsızca kafanızda çalmaya devam eder. İşte o müziklerden biri benim için Fındıkkıran balesinin bestesidir. En sevdiğim kısmı da “The Last Waltz”dır. Hayallerin doruğa çıktığı, ama rüyanın henüz bitmediği o güzel son vals… Bazen çok merak ediyorum. Nasıl, ama nasıl yaratabilmiş Çaykovski bu neşeli, canlı, rüya gibi müzikleri ve insanların yaşamına nasıl böyle hoş pırıltılar katmış ve tatlı anları böyle çoğaltabilmiş?

Çaykovski’nin bestesiyle canlanan bu sıcak noel masalının soğuk, karanlık ve hüzünlü Aralık ayının sembollerinden biri haline gelmesi aslında hiç şaşırtıcı değil. Tam da bu sebeple yıllar içinde bu balenin birkaç farklı yorumunu izlemiştim. Ancak, Norveç Opera ve Balesi’nin son dönemde sahneye koyduğu eser, bence diğer örneklerin arasından sıyrılıyor. Görkemli sahne tasarımı, incecik işlenmiş anlatımı ve parlak kostümlerin arasından sızan o çocuksu masumiyeti insanı sarıp tatlı bir hikayenin işine çekiyor.

Gösteri için dökülen teri unutup büyü hiç bitmesin, eve dönme saati hiç gelmesin, “Son Vals” loopa alınsın, Clara rüyasından uyanmasın, Fındıkkıran Prens tekrar boyalı bir bebeğe dönüşmesin istiyor insan. Çok şanslıyız ki bale bitse de on bir ay sonra geri dönüyor ve yine donuk bir kış gecesinde renkli bir masalın içine düşme şansı veriyor bize. O yüzden Fındıkkıran benim için bir Aralık ayı geleneği oldu. Son yıllarda bilet bulmanın neredeyse imkansız hale gelmiş olmasına bakılırsa, meraklıların sayısı oldukça artmış olmalı. Bence balenin tek kusuru da burada yatıyor. Bilet fiyatları çok yüksek. Bu kadar güzel bir şölene sadece bazı çocukların ve gençlerin ulaşabiliyor olması bence haksızlık. Tabii haksızlıklar konusuna girersek işin içinden çıkamayabiliriz ve muhtemelen de sıra baleye gelmez bile. Yine de Aralık ayında Oslo’daysanız ve fırsatınız varsa, bu gösteriye bir bakmanızı öneririm. Plan yapmak için erken gibi görünse de, biletler yaz öncesinde satışa çıkıyor ve sahneye yakın koltukların biletleri çabucak tükeniyor. Ben geçen yılki biletimi yanlış hatırlamıyorsam Mayıs ayında almıştım. Gidemeyecek olanlar içinse salgın döneminde televizyonda gösterilen videosunun linkini yazının sonuna ekleyeceğim.


Gennady Spirin’in Resimleriyle Fındıkkıran

Fındıkkıran’ın ilk kez 1996 yılında yayımlanan bu basımı Hoffman’ın masalına sadık kalınarak yapılmış. Doksan dokuz sayfalık kitabın çevirisi Aliana Brodmannsa ait. Rus ressam ve illüstratör Gennady Spirin’in kapağı ve sayfaları süsleyen suluboya illüstrasyonlarının güzelliği bence hikayeye güzel yorum katmış. Ben bu kitabı yıllar önce yeğenim Deniz için almış, evde Norveççe bir baskısı olmasına rağmen sadece resimleri sebebiyle kendim için de bir adet sipariş etmiştim. Benim kitabım ne yazık ki elime hiç ulaşmadan kaybolmuştu. Bu sebeple Noel tatilinde kitabı Deniz’den ödünç aldım ve benimle Atlantik okyanusunu geçerek Norveç’e geldi. Onu diğer resimli kitapların arasına koydum. Umarım sahibi gelip alana kadar yeni arkadaşlarıyla hoş vakit geçirir. Eski bir kitap olmasına rağmen bugün itibarı ile Amazon’da veya çok daha uygun bir fiyata (iki veya üç dolara) Ebay’de hala temiz ve güzel örneklerini bulmak mümkün.


Evet, yine bir blog yazısının daha sonuna geldik. Sabredip yazıyı sonuna kadar okuduğunuz için çok teşekkür ederim. Bir dahaki blog yazısı şahane bir çizgi film hakkında olacak. O zamana dek sevgiyle kalın. ❤️

Eylem Rosseland



https://www.operaen.no/forestillinger/arkiv/2022/notteknekkeren-ballett/

https://tv.nrk.no/se?v=MKTV45000120

https://www.gennadyspirin.org/gallery

Yeni Yıl


Merhaba,

Yeni yılınızı kutlamak ve mutlu, huzurlu, sağlıklı ve neşeli bir yıl dilemek için uğradım. Umarım 2024 sevdiklerinizle birlikte dolu dolu yaşadığınız şahane bir yıl olur. Ben yeni yıla evden çok uzakta Michigan’ın bahçeleri geceleri noel ışıkları, gündüzleriyse kızılgerdanlarla süslenmiş güzel, küçük bir şehrinde girdim. Orada kaldığım süre içinde Fındıkkıran hakkında yazmayı istedim. Fazla zamanım olmadığı için yazıyı yetiştiremedim, ancak size tanıtmak üzere yeğenim Deniz’den Fındıkkıran’ın çok güzel resimlendirilmiş bir baskısını ödünç aldım. Bir dahaki yazımda bale gösterisiyle birlikte ona da yer vereceğim. O zamana dek kendinize iyi bakın.

Sevgiler ❤️

Eylem


Bir Kış Gecesi…



Karlı bir kış gecesinden merhaba, 

Bu defa arayı çok uzatmadım umarım. İyisiyle ve kötüsüyle bir seneyi daha yaşadık ve anılarımıza katmak üzere yüzümüzü gelmekte olan taze yıla ve umuda döndük. 2024’e şöyle bir bakmak için geleceğin perdesini aralıyorum, karşıma tüm planların ve görevlerin arasından bana göz kırpan dileklerim çıkıyor. Onları noel ağacına asmak isiyorum. Hem kendim hem de yine zor dönemlerden geçen insanlığımız için… Aralık ayında bir sınav projesi teslimi olduğu halde katıldığım etkinlikleri yoğun tutmak istedim. Hem şehirde yoğun bir etkinlik takvimi olduğu için hem de yılın en karanlık akşamlarını biraz ışıkla süslemek istediğimden… Geçen yaz Oslo Filarmoni Orkestra’sının toplu konser biletlerinden birini aldığım için, bu sene zaten düzenli şekilde konserlere gidiyorum (Oslo’daysanız ve hali hazırda takip etmiyorsanız Filarmoni’nin programına bir bakmanızı öneririm). Ay başında bu rutin konserlere iki farklı konser, bir masal etkinliği, bir bale ve sinemada gösterien klasik bir noel filmi de eklenince, Aralık ayının ilk iki haftası sanatla dolu geçmiş oldu. İzlediğim her şeyden söz etmeye zaman yetmeyeceği için size anlatmak üzere iki gösteri seçtim. Bunların ilki Nationalthreatret, yani Ulusal Tiyatro’daki noel konseri. İkincisi ise, bir sonraki blog yazısını ayırmayı planladığım ve kalbimde ayrı bir yeri olan Fındıkkıran Balesi.


Noel Konseri – Nationaltheatrets Julekonsert

Tiyatro’da verilen konserlere daha önce hiç katılmamıştım. Bu yüzden, biletimi alırken biraz heyecanlı biraz da meraklıydım. O akşam Oslo epeyce soğuktu. Tiyatro binası evime yakın sayılır aslında ama telefonda – havanın -9 derece olduğunu görünce biraz direnmiş olacağım ki kapıdan yine son anda çıkmayı becerdim. Eldivenlerimi giyecek vaktim bile olmadığından durağa geldiğimde elimde tuttuğum eldivenlerin birini düşürmüş olduğumu fark ettim. En az on senedir kullandığım emektar eldivenimimi kaybettiğim için üzülecek fırsatım bile olmamıştı; çünkü otobüsü kaçırdığımı anlamış, yeni otobüs saatlerine bakmaya dalmıştım. Yine de güzel bir akşam olacağını hissediyordum. Öyle de oldu. Öncelikle kapıların kapanmasına üç dakika kala konsere yetiştim. Sonra ilk sıradaki tek boş koltuk bana ait olacağı için (salona en geç ben girmiştim) yerimi bulmak kolay oldu. Ondan sonrasıysa hepten şahaneydi. Konser dediğime bakmayın, hem şarkılarla hem de hikayelerle dolu bir gösteriydi. Tiyatro sanatçıları sırayla ve bazen birlikte noel şarkıları söylediler, şiirler okudular ve masallar anlattılar. Biz seyirciler hem güldük hem ağladık. Ortamın güzelliğini hatırlayabilmek için bir fotoğraf çektim ama içerideki sıcaklığı ve samimiyeti kadrajım ne yazık ki almadı. Anlatılan ilk masal, Alf Prøysen’in Noel’i Unutan Küçük Köy masalıydı. Masal zaten çok sevimli, ama sanatçının sesi o kadar tatlıydı ki o anlattıkça ben küçüldüm, küçüldüm ve sonunda masaldaki kız gibi beş yaşında oldum. Böylece gösterinin devamını küçük çocuğun şaşkınlığı ve coşkusuyla izleme fırsatım oldu. Bu masalı ilerideki günlerde Türkçe’ye çevirerek bloga eklemeyi planlıyorum. 

Gösterinin ikinci masalıysa Lise Fjelstad’ın anlattığı Kibritçi Kız’dı. Sanatçı, bir kelimesini bile unutmadan ve bütün duygularını sesine vererek o masalı adeta biz seyirciye yaşattı. Tek bir kelimenin bile atlanmadığını biliyorum çünkü masalı sizin için Türkçe’ye çevirmiştim (Dilerseniz buraya tıklayarak okuyabilirsiniz). Fjelstad son cümlesini tamamladığında, salonda ağlayanların sayısı ağlamayanlardan fazlaydı. İki koltuk ötemde oturan seksen yaşlarındaki amcanın gözyaşları gösterinin sonuna dek kurumadı. Küçük bir çocuğun maruz kaldığı maddi manevi yoksulluğu ve içinde yaşadıkları dönemin acımasızlığını bu kadar gerçekçi bir şekilde masallaştırabilen Andersens’in karşısında tekrar saygıyla eğildim. Tabii soğuk ve sıradan bir kış gecesine o büyülü atmosferi veren yaratıcı tiyatro sanstçılarının da hakkını yememek gerek. Bir gösteriyi bu kadar içten ve iddiasız bir şekilde sunabilmenin çok büyük bir çaba ve çalışma gerektirdiğini anlamamak imkansiz. Oslo’daysanız ve konsere gitmediyseniz tavsiye ediyorum. Gösteri 30 Aralık tarihine kadar devam edecek. Bu yıl için bilet bulmak zor olabilir; ama 2024’te belki gösteriyi birlikte izleriz? O akşama dönecek olursak, eski ve görkemli tiyatro binasında başlayan büyü, orada kalmadı. Nationaltheatret istasyonundan beni eve kadar takip etti.


Nasıl diye soracak olanlarınız için anlatayım. Eve dönmek için yola çıkmıştım. Tam metro binasına girmek için adımlarımı hızlandırdığım anda, biraz ileride, parke taş döşeli yolda şahane bir köpek gördüm. Kocaman, pofuduk kuyruğu olan kızıl bir köpekti bu. Onun iki adım ilerisinde genç bir adam yürüyordu. Akşam yürüyüşüne çıkmış olmalılardı. Adam belliki şanslı biriydi. Keşke benim de böyle bir köpeğim olsa diye geçirdim içimden. Üstelik kuyruğunun ucunda tıpkı bir tilkininki gibi beyaz bir tüy öbeği vardi. Ben tam bunları düşünürken o güzel hayvan yolunu değistirdi ve önümden geçti. O an onun köpek değil, kocaman, besili bir tilki olduğunu anladım ve ben, tilkilere bayılırım. O saatte, şehrin en işlek noktalarından birinde bir tilkinin ne işi olabilirdi? Adını bilmediğim için arkasından “Tilki” diye seslendim, ama dönüp bakmadı. Biraz ilerideki sarayın bahçesinde mi yaşıyordu acaba? Nereye gidiyor olabilirdi? Hava çok soğuktu ve epeyce geç olmuştu. O yüzden kendimi her aklı başında yetişkinin yapacağını yapmak zorunda hissettim. Yolumu değiştirerek tilkinin peşine takıldım. O kadar çabuk gözden kayboldu ki, onu epeyce bir zaman aramak zorunda kaldım. Bir zaman sonra eldivensiz kalan elim soğuktan kıpkırmızı olmuş, hissizlesmeye başlamıştı. Biraz kaybolan eldivenimi, biraz da küçük Kibritçi Kız’ı düşünerek çalıların arasında tilkiciği aramaya devam ettim; ama yoktu. Pırıltılı tüyleri sokak ışıklarına karışıp bu kadar çabuk kaybolabildiğine göre evi veya güvenli bölgesi bu yakınlarda olmalıydı. Kürkü çok sağlıklı ve bakımlı göründüğü, kilosu da yerinde olduğu için içim rahat olmalıydı. Metro istasonuna geri dönmekten başka seçenek kalmamıştı elimde. Zaten tilkiyi bulsam da bir noktada geri dönmek zorunda kalacaktım. Durumu kabul edip eve geldiğimde kapının yanında, yerde küçük siyah bir eldivenin şekerleme yapmakta olduğunu farkettim. Emektar eldivenim kaybolmamıştı. Sadece soğuktan biraz gözü korkmuştu belki. Onu alıp eşiyle birlikte girişteki aynanın önüne koydum. Kim bilir belki de eşi ona o gece kaçırdığı güzel şarkıları söylemiş, küçük bir şiir okumuş ve tatlı bir iki masal anlatmıştır. Gecenin büyüsünün, beni eve kadar sadece kapıdan geri dönmek için takip etmiş olması mantıklı olmazdı zaten.



Ben size bunları anlatırken saat iyice ilerlemiş. Yarın sabah erken kalkmam gerekiyor. Zaman ayırıp okuduğunuz ve o güzel akşamı bu yazı üzerinden benimle paylaştığınız için çok teşekkür ederim. Bakmak isteyenleriniz için noel konseriyle ilgili bilgi veren linki ekleyeceğim. Bir dahaki blog yazısında buluşmak dileğiyle… 

Sevgiler, ❤️

Eylem Rosseland

https://www.nationaltheatret.no/forestillinger/julekonsert/


Nice Vedalar…



Merhaba

Bir önceki yazımda sizlere ölüm konusunu işleyen iki tane resimli kitaptan söz edeceğime değinmiştim. Bu kitapları kütüphaneden aldığımda en yakın arkadaşlarımdan biri olan Oya’nın canı gibi sevdiği ve on beş senedir gözü gibi baktığı köpeği Tilya’nın hayata veda etmek üzere olduğunu bilmiyordum. Dolayısıyla Oya’nın minik oğluna okumak için bu iki kitaptan birini satın almak üzere olduğunu da asla tahmin edemezdim. Sizden ayrı kaldığım bu bir ay boyunca ölüm ve yas her gün konuştuğumuz bir konu oldu. Sonbahar Norveç’te bu yıl gerçekten soğuk geçiyor ve senenin en karanlık günlerine doğru dörtnala koşarken bu konular biraz ağır gelse de yaşamın akışını reddetmenin bir faydası yok. Tabii ki acıdan beslenmek sağlıklı bir yaklaşım değil; ama bazen yaşadığımız en yoğun duygu yas olunca hayat da haliyle yasla akmaya devam ediyor. Şilili yazar Isabel Allende bir röportajında: ”Acı yüreğin toprağıdır”, der. Görünene göre bazen sanat eserleri de bu topraktan filizlenip yeşeriyor. Belki bazen onca kaosun içinde bizi en iyi anlayan ve dahası bir adım öteye gidip hiç tahmin etmediğimiz sembollerle deneyimlerimize ışık tutup onları bize olanca sadeliğiyle anlatanlar da bu eserler oluyor.

Ölüm gibi mümkün mertebe konuşmak ve düşünmek istemediğimiz bir konuyu yeri geliyor her şeyden korumak istediğimiz çocuklarımızla konuşmak zorunda kalıyoruz. Onların yaşama ve kayıplara dair sorularına içimize sinen yanıtlar vermek her zaman kolay olmayabiliyor. Böyle durumlarda bazı ebeveynler haklı olarak konuyu küçük çocuklarının rahat ve kendilerini güvende hissettikleri bir ortamda bir öykü yardımıyla ele almayı tercih ediyorlar. Bu sebeple blogumda kayıp konusunu işleyen ve hem kütüphane görevlileri hem de bazı uzmanlar tarafından önerildiğine tanık olduğum Ördek, Ölüm ve Lale‘ye yer vermek istedim. Seçtiğim diğer resimli kitap ise benim yıllar önce okuyup ilginçliği ve rengarenk resimleri sebebiyle bir türlü unutmadığım Ballade of the Death, yani Ölüm Baladı.


Ördek, Ölüm ve Lale

Ördek, Ölüm ve Lale her yaştan okura hitap edebilecek otuz sayfalık resimli bir kitap. Alman yazar Wolf Erlbruch (1948-2022) tarafından 2007 yılında yazılmış ve resimlendirilmiş. Bu sıradışı öykü bize kahramanlarımız Ördek ve Ölüm’ün tanışmalarını, arkadaş olmalarını, hayatın bir bölümünü paylaşmalarını ve sonunda Ördek’in Ölüm tarafından son yolculuğuna uğurlanmasını olabildiğince yalın şekilde anlatıyor. İlk başta illüstrasyonların büyüklüğüne ve metnin kısalığına bakarak kolay okunabilecek basit bir kitapla karşı karşıya olduğumuzu zannedebiliriz. Ancak yazar bize kısacık bir eserde her yaşamın ve ölümün biricikliğinin ve sıradanlığının yarattığı ikilemi, hayatının son günlerini yaşayan bir canlının ölüm fikrini kabul edip onunla yaşamayı öğrenmesini ve bir sevdiğimiz vefat ettiğinde yaşadığımız acıyı duygu sömürüsüne hiç yer vermeden anlatmayı başarmış.

Hikayenin sadeliği karşısında resimlerin baskın ve melankolik karakteri insanı belli belirsiz bir rahatsızlığa ve hüzne sürüklüyor. Ben kitabı ilk okuduğumda ne düşüneceğime veya ne hissedeceğime karar veremedim. Onu sevmiş miydim? Sanırım hayır. Öte yandan, sevmediği söylemem de mümkün değildi, çünkü en azından baş kahramanlardan Ördek’i sevmiş ve onun yaşamasını istemiştim. Yazara onu Ölüm’le bir araya getirdiği için tepki göstermiş olabilir miydim? Belki… Resimlerin bu kadar büyük ve soğuk yapıda olması, Ölüm’ün uzun kare desenli kışlık giysilerinin Ördek’in ömrünün kışına geldiğini anımsatması, Ölüm’ün gülümseyen yüzü ve dahası Ördek’e şefkat göstermesi, onun için üzülmesi bende gerçekten karmaşık duygular yarattı.

Ördek’çik son yolculuğuna çıktığında Ölüm de benim gibi üzüldü. Çünkü birini yitirdiğimizde sadece kendi kaybımız için yas tutmayız. Ölüm acısında yaşamını kaybeden için hissettiğimiz ama artık onunla paylaşamadığımız olabildiğince içten bir şefkat ve saf bir sevgi de vardır. Sevdiğimiz kişinin daha nice güzel hayat deneyiminin yanında, artık bizim sevgimizi paylaşamayacak olduğunu bilmek belki duygularımızın içimizde daha da büyüyüp derinlerde bir yerde akmasına neden olur. Ölüm’ün, arkadaşı Ördek’in tüylerini düzeltip onu bir lale ile uğurladıktan sonra hissettiği üzüntü onun da bu sevgiyi, ayrılık acısını ve şefkati hissettiğini, ama hayatın böyle olduğunu kabul etmek zorunda kaldığını anlatıyor bize.


Şimdi ben nasıl olur da bu kitabın güzel bir kitap olmadığını iddia edebilirim? Nasıl ölüm ve yas konusunu iyi işleyememiş olduğunu veya onu kimseye tavsiye etmediğimi söyleyebilirim? Elbette söyleyemem çünkü Ördek, Ölüm ve Lale ustalıkla yazılmış, ölüm sürecinden inançlara kadar birçok konuya değinmiş, ölüme hem ölecek kişinin hem de geride kalanın gözünden bakabilmiş ve bütün bunları olabildiğince az sözle yapıp okura düşünmesi ve yorumlaması için alan bırakmış değerli bir kitap. Sadece küçük yaştaki bir çocuk için seçildiğinde, onda uyandırabileceği duyguları hesaba katarak kitabı daha önceden okuyup değerlendirmek, birlikte okuma etkinliği için uygun koşulları önceden sağlamak ve böylece çocuktan gelecek sorulara hazırlıklı olmak yerinde olur diye düşünüyorum.

Ölüm Baladı

Ölüm Baladı, adından ve kapağından da anlaşılacağı ölüm temalı ve şiirsel bir dille yazılmış bir kitap. Deichman kütüphanesi bu kitabı okul öncesi ve okul çağı çocukları için önermiş. Öykü, Hollandalı yazar Koos Meinderts ve müzisyen Harrie Jekkers tarafından yazılmış. Resimler Güney Afrikalı ressam ve illüstratör Piet Grobler’e ait. Hikayeye göre büyük ve kudretli Aslan Kral ölümün kendisinin düşmanı olduğuna karar verir. Düşmanından kurtulmak istemektedir. Bu sebeple Ölüm’ü yakalatıp esir olarak tutmayı uygun görür. Böylece kendisi de dahil krallığındaki kimse ölmeyecektir. Planını harekete geçirir ve Ölüm’ü tutsak alır. O günden sonra o kadar uzun yaşar ki ölümsüzlüğün olumsuz yanlarına bir bir şahit olur. Yeni bebekler doğmaya devam ettiği için dünya da gittikçe kalabalıklaşmıştır. Hikayenin sonunda Ölüm’ü ve onun yaşamın döngüsü içindeki görevini anlar. Varsaymış olduğu gibi bir düşmanla karşı karşıya olmadığını anladığında onun tutsaklığına son verecek cesareti gösterir. Sonunda yüz yüze geldiklerinde kral onun sandığı kadar korkunç olmadığını farkeder.

Ölüm Baladı anladığım kadarıyla kaybın beraberinde getirdiği duygulara hitap eden bir yas öyküsü değil. Her iki okuyuşumda da ölümü korku penceresinden değil yaşam pencersinden gösteren bir kitap olduğunu düşündüm. Bence bu ölümün neden varolması gerektiğine, canlıların yaşamındaki yerine ve önemine değinen, bu kasvetli konuyu rengarek ve biraz da tuhaf resimlerle canlandırarak olabildiğince eğlenceli hale getirmiş, okunması kolay bir öykü. Belki büyük bir kayıp dönemi için ilk tercih olmayabilir. Bununla birlikte “ölüm nedir” veya “neden ölmek zorundayız” gibi sorular duymuya başladığımızda okumak için uygun olabilir. Bu sebeple çok sevdiği birini kaybettiği için yas tutan veya ölümcül bir rahatsızlıkla mücadele eden bir insan kitaba nasıl tepki verir, onda kendi hissettiği duyguların bir yansımasını bulur mu bilemiyorum.


Bir uzun blog yazısının daha sonuna geldik. Ölüm ve edebiyatı bir yazıda buluşturup Anton Cehov’un Acı adlı öyküsünü, Isabelle Allende’nin Paula‘sını, E.B. White’ın Örümcek Ağı‘nı es geçtiğim için biraz suçluluk hissetsem de onları başka bir zamana birakmak konusunda mantığım ağır basıyor. Konuyu uzatmak yerine yazının sonuna bana belki yirmi sene önce ilk kez abimin sevdirdiği bir albümden seçtiğim güzel ve özgün enstrümental bir parça ekleyeceğim. Umarım siz de seversiniz ve dinlerken mutlu olursunuz.

Yakında tekrar görüşmek üzere,

Sevgiler ❤️

Eylem R.

Dünyanın En Harika Kedisi

Pusu Whisker Verdens Beste Orange Blossom Gülbeşeker Pişmaniye Rosseland (2006-2022)

Sular hep aktı geçti,
Kurudu, vakti geçti.
Nice han, nice sultan
Tahtı bıraktı geçti.
Dünya bir penceredir,
Her gelen baktı geçti.
Yunus Emre (1238-1320)

Merhaba,

Ne kadar uzun zaman oldu değil mi? Aslında tekrar yazmaya karar vermem geçen yıl bu zamanlara denk geliyor. Bir cesartle üniversitede ders almaya başladığım ilk zamanlara yani. Nedense hep buraya yazdığım zaman diğer tipte metinleri yazmak kolaylaşıyor gibi gelirdi bana. Tam o sıralarda kedim Pusu sağlığını kaybetmeye başladı. O dönemden beri bu konuda yazmaya hazır hissetmediğim ve bir yandan da hiçbir şey şey olmamış gibi onun gidişinden bahsetmeden tekrar blog yazmaya başlayamayacağım için erteleme durumu bugüne, yani 4 Ekim Dünya Hayvanlar Günü’ne dek sürdü.

Harlequin by Victor Nizovtsev

Pusu’yu ilk kez hastanede bırakmak zorunda kaldığım o soğuk sonbahar gününden bu yana neredeyse bir yıl geçti. Sonradan minnettarlık hissedeceğim veteriner kedime bakıp “ Öncelikle bu çok yaşlı bir kedi, bedeni önerdiğimiz tedaviyi kaldıramayabilir”, demişti. Onca üzüntünün arasında bunun hayatımda duyduğum en saçma yorumlardan biri olduğunu düşündüğümü hatırlıyorum. Onun yumuşacık tertemiz tüylerini, beş buçuk kiloluk iri ve çevik bedenini, mücevher gibi parlayan gözlerini ve ağzının iki yanından ipek püsküller gibi fışkıran tazecik kedi bıyıklarını göremiyor muydu? Farklı kedilerden mi söz ediyorduk acaba? Evet, böbrek yetmezliği vardı ama böbrek değerlerinde son bir senedir artış olmamıştı. Daha bir ay önce klinikteki rutin kontrolünde bir sürü iltifat almıştı. Mahallede her yaştan hayranı vardı. Nasıl o kadar hasta olabilirdi? O gün Pusu’nun, geceyi atlatabileceğine dair söz veremediler. Bir terslik olursa arayacaklarını söylediler sadece. Sabaha kadar telefonun çalmamasını umarken kalbim bizi neyin beklediğini anlamıştı; ama aklım beni yanıltıyordu. Ertesi gün hastaneden arayıp Pusu’nun eve dönebileceğini söylediklerinde sevinçten kulaklarıma inanamamıştım. O kadar mutluydum ki hastaneye varana kadar arabada şarkı söyledim. Bir sonraki muayenede kedime kalp yetmezliği tanısı konuldu. Haberler kötüydü ama o yaşıyordu ve evine gelebildiği için içimde bir umut vardı. Umut ve gözyaşları arasında bir sarkaç gibi gidip geldiğim yoğun bir tedavi süreci tam da böyle başladı ve 28 Aralık 2022 günü Pusu’nun vefat etmesiyle sona erdi.

Pusu’nun varlığı benim hayatı bazen biraz masal gibi algılamamın belki de en önemli sebebiydi. İçinde bulunduğu her anı ve her mekanı güzelleştiren muazzam bir canlıydı. Her şeyiyle çok zarif, iyi kalpli, komik, sabırlı ve kendisinden yaşama dair çok şey öğrendiğim harika bir kediydi. Kışın en karanlık günlerinde bile o olduğu için evimizde günışığı ve sıcaklık vardı. Bana ilk kez sekiz aylık hayat dolu bir kedi olarak geldiğinde onu hiçbir zaman terk etmeyeceğime dair bir söz vermiştim. Hastalığı süresince de gözlerine bakarak bu sözü tekrarlama şansım oldu. Pusu hep bir şekilde beni anladığını gösterdi. Hiçbir zaman duygularını saklamayı seven bir kedi olmamıştı zaten. Hastanedeki ilgili ekip yapılacak hiçbir şeyin kalmadığını söyleyene kadar pes etmedik. Verdiğim boyumdan büyük bu sözü tutabilmek, tam on beş buçuk yıl onunla yaşamak bir ayrıcalıktı.

Bazen hala evde ona sesleniyorum ve nerede olduğunu soruyorum. Unutkanlıktan değil. Her zaman o kadar vardı ki şimdi bu derece olmayabilmesi inanılmaz geliyor. Konuyu «Olmak ya da olmamak» repliğine bağlamadan toparlamaya çalışacağım. Kayıplar gerçekten zor; ama ölümün varolabilmesinin tek nedeni aslında yaşamın varlığı değil mi? Yas tutmamızın sebebi de sevgimiz? Bir gün bir iş arkadaşım yeni bir kedi alıp almayacağımı sorduğunda ona yeni bir kedinin aynı olamayacağını ve tekrar böyle bir bağ istemediğimi söylemiştim. O da bana bakıp gülümseyerek, “Yeniden sevebilirsin Eylem. Aynı olmaz, biraz farklı şekilde seversin, ama yine seversin” demişti. Haklıydı. Pusu’nun yerini başka bir şey dolduramaz, ama sevgi zaten doldurmak için boşluk arayan bir duygu değil ki. O çoğu zaman habersizce gelen ve hatta bazen olumsuz görünen şartlara rağmen, bir yandan yerleşip kök salarken, bir yandan da dallarına ve çiçeklerine kendi dilediği kadar yer açarak büyüyen bir duygu. Bu konuşmadan birkaç ay sonra ne yazık ki iş arkadaşımın köpeği de vefat etti. Hem de yaşlanamadan vefatti… Her şey, her şey hayatın kendisiyle birlikte akıp geçiyor. Kendimizi bu gerçekten ayrı tutmamız imkansız. Öyleyse aslında hiçbir zaman gerçekten sahip olma hakkına erişmediğimiz şeyleri, ki bu hemen hemen sahibi olduğumuzu sandığımız her şey için de geçerli, kaybetme korkusu içinde değerlendirmek biraz anlamsız kaçıyor. Onun yerine, fırsatını bulduğumuz zaman kalbimizi açıp sevebileceğimiz kadar sevmeye, hayatı hakkını vererek güzel yaşamaya bakmalıyız belki de. İranlı şair Furuğ Ferruhzad’ın «Kuş ölür Sen uçuşu hatırla.» dizesini aklımızda tutarak…

Şiir demişken yazıyı bir şiir daha doğrusu bir sone ve içimizi hafifletmesi için basit ve tatlı bir şarkıyla bitirsek iyi olur diye düşünüyorum. Umarım hoşunuza gider. Bir dahaki yazım bu konuya uygun iki resimli kitap hakkında olacak.

O zamana dek sevgiyle kalın ❤️

Eylem R.

LXV
Ne tunç ne taş ne toprak ne de sonsuz denizler
Acıklı faniliğe karşı koyamazlarken,
Nasıl bu kör öfkeyle güzellik cenge girer
Çabasında en çok bir çiçek gücü varken?
Ah, nasıl göğüs gersin yazın tatlı rüzgarı
Azgın günler dört yandan üstüne yürüdükçe,
Bozguna uğrattıkça yenilmez kayaları,
Çelik kapılar bile zamanla çürüdükçe?
Ne korkunç bir düşünce: Ah,nerede saklı dursun
Çağların mücevheri Çağların sandığından?
Bir zorlu el var mı ki bu koşuyu durdursun?
Güzellik yağmasını kim esirgesin ondan?
Yok hiçbiri meğerki bu mucize sürsün de
Sevdiğim ışıldasın kara yazı üstünde.

William Shakespeare (1564-1616)
Çeviri: Talat Sait Halman

Mutlu Yıllar!

Image-Fairy

2020 yılının son gününde, uzun bir aradan sonra, sizlere yeniden merhaba demenin heyecanını yaşıyorum. 2020 yılı birçoğumuz için zor bir yıldı. O yüzden 2021’in her şeyden önce sağlıkla ve huzurla gelmesini diliyorum.

Yeni yıl hepimiz için resimdeki dansden peri gibi hafif ve neşeli olsun.

Eski yılın son gününden sevgilerle…

Eylem Rosseland

Yılbaşı Ağacı

Yılbaşı Ağacı

Masal Penceresi Noel

Noel-Masal Penceresi

Noel Pastaları-Masal Penceresi

Noel Pastaları-Masal Penceresi

Changelings: Periler, Kayıp Çocuklar Ve Bir Hırsızlık Masalı (3. Bölüm)

Screenshot

Changelings: Periler, Kayıp Çocuklar Ve Bir Hırsızlık Masalı

(3. Bölüm)

• • •

“Sleuth Ormanı’nda
Kayalık yaylaların
Göle daldığı yerde
Balıkçılların kanat çırpışlarıyla
Uyuşuk su sıçanlarını uyandırdıkları
Orman meyveleri
Ve çalıntı kirazlarımızın
En kırmızılarıyla dolu
Peri fıçılarımızı sakladığımız
Yapraklı bir ada uzanır.
Oraya gel
Ah insan çocuk
Sulara ve vahşi doğaya
Bir periyle el ele
Çünkü dünya senin anlayabileceğinden
Çok daha fazla gözyaşı dolu”

• • •

The Stolen Child

W.B.Yates, 18651939

Olivia

The Haunting of Julia / Full Circle (1977)

Screenshot

Adından anlışılacağı gibi gotik bir perili köşk hikayesiyle karşı karşıyayız. Gotik bir hikayenin Changelinglerle ne ilgisi var diye sorabilirsiniz haklı olarak. Baştan ben de öyle düşünmüş olacağım ki o kadar eserden söz etmeme rağmen kalbimde apayrı bir yeri olan Full Circle‘ı unutmuşum. Aslında karşılaştığım en acıklı changeling öykülerinden bir tanesi bu.

İngiltere’de Full Circle adıyla gösterime giren film, Amerika’da “The Haunting of Julia” olarak biliniyor. Başrolleri paylaşan Mia Farrow ve Keir Dullea birlikte güzel bir çift olmuşlar. Peter Straub’un ilk romanı olan Julia ‘dan (1975) esinlenilerek çekilmiş olan yapım bence kitapla ciddi farklılar taşıyor. Bu yazının son kısmında size Julia‘dan da kısaca bahsedeceğim, ancak yaratıcılık açısından gerçekten bambaşka bir yorumla ortaya çıkmış bu filmi benim gibi yavaş ilerleyen ve ağır bir atmosfer yaratan korku filmleri sevenler beğenir diye tahmin ediyorum.

Bu bir psikolojik gerilim filmi mi yoksa sıradan bir hayalet hikayesi mi ondan da emin değilim aslında. Sınıflandırmayı izleyicinin tercihine bırakmak belki de daha doğru bir yaklaşım olur. Full Circle’ı sıradan korku ya da gerilim filmlerinden ayıran birçok ayrıntı var. Hikaye bence katman katman duygulardan oluştuğu ve aklınızdan asla çıkmayacak bir sona sahip olduğu için kendisini benzerlerinden farklı bir kategoriye taşıyor. Filmin müzikleri de bence bir rüya dünyasından gibi. Her parça saldırganlıktan uzak ve insana hüzünle karışık bir ürperti veren küçük ve masum ninniler gibi. Full Circle’ı izlemeye karar verirseniz müziklerinin uzun süre zihninizi meşgul ettiğini farkedeceksiniz.

Yapım, bence 1977 yılından beri nice filme esin kaynağı olmuş ve kendi dönemi içinde değerlendirildiğinde son derece özgün sayılır. Dram, kalp kırıklığı, peri hikayesine bulanmış trajedi, sevgi, pişmanlık, yalnızlık, ölüm, güzeller güzeli bir ev, yetmişlerdeki beyaz süslü tarihi binaları ve yemyeşil Londra sokakları, sonbahar renklerine bulanmış nostaljik parklar ve Colin Towns’ın eşsiz müzikleri, güzellikle acının, korkunun ve sürprizlerin birbirine karıştığı değişik bir eser ortaya çıkarmış. Bu kadar az bilinen bir yapım olmasına rağmen dünyanın dört bir yanından özel fanları olması sanırım bu sebepten.

OliviaFilmin hem açılış ve kapanış sahnesi son derece trajik. Amerikalı ve varlıklı genç bir kadın olan Julia Lofting,  İngiliz Magnus Lofting ile evlidir ve Londra’nın şık semtlerinden birinde oturmaktadır. İlk sahnede o zaman için modern sayılacak güzel bir ev ve mutlu bir aile görürüz ve aradan birkac dakika geçtiğinde bu ev korkunç bir ölüme sahne olur. Julia Lofting bu kazada tek çocuğu olan küçük Katie’yi kaybeder. Bir süre tedavi gördükten sonra, baskın karakterli ve parasıyla kendisinden fazla ilgilenen aristokrat kocası Magnus Lofting’i terk eder ve ondan habersiz Holland Park civarında güzel bir ev satın alır. Londra’nın en pahalı semtlerinden birinde yer alan bu evi neden değerinin bu kadar altında bir fiyata aldığını ise çok sonra öğrenecektir.

Bayan Lofting kapıdan girer girmez, yönetmen bize eşsiz bir müzik eşliğinde tarihi Londra evini yeni sahibinin gözleriyle gezdirir ve filmin son sahnesinde kalbimizi kıracak ve senelerce unutamayacağımız o sahnenin geçtiği ortamı bize Julia’nın naif ve umutlu ruh haliyle gösterir. Yeni evine taşındıktan sonra yaşadığı travmayı atlatmakta zorluk çeken Julia’ya tuhaf şeyler olmaya başlar. Yalnızlığıyla ve yasıyla ayakta kalmaya çalışırken, kızı Katie’ye çok benzeyen bir çocuğun, Olivia’nın, trajik hikayesinin içinde bulur kendisini.

İzlemek isteyenlerin hevesini kaçırmamak adına hikayenin bundan sonrasını açıkca anlatmayacağım. Sizi aniden yerinizden hoplatmadan ağır ağır ilerleyen ve etrafınızda bir sis yaratarak içinize işleyen bir yapım bu. Beni etkilemesinin asıl sebebi de böyle negatif duygular uyandıran bir eserin çirkin  görüntülerle değil tam tersine son derece estetik bir şekilde anlatılıyor olması. Sadece ev, müzikler, Mia Farrow, Londra sokakları ve parkları değil çocuklar bile birer porselen bebek gibi giydirilmişler.. Yani yönetmen Bayan Lofting’in acısını güzellikle örmüş ve melankolik ayrıntılarla kat kat sarmış. Göz kamaştıran her bir katmanı açtığınızda içinden başka bir trajedinin çıktığını görüyorsunuz. Full Circle‘ı orjinal dilinde youtube’da izleyebilirsiniz. Etkilenecek olursanız ve bana bir iki satır yazmak için zaman ayırırsanız çok mutlu olurum.OliviaBu beklediğimden çok daha uzun süren Changeling serisini bir kitap yorumuyla bitirmek bence çok yerinde olacak. Bu benim korku türünde okuduğum tek eser. Sonrasında Peter Straub’un daha popüler kitaplarını denesem de beni çok sarmadı. Belki de Julia‘nın bana yetip artmasından kaynaklandı bu durum.

Julia

Juliajuliatwisted

Julia‘yı okuyalı sanırım bir dört beş yıl kadar oluyor. Normalde korku türündeki eserleri tercih etmediğim için eğer Full Circle’ı izlememiş olsaydım Julia ile tanışma ihtimalim olmazdı. Yine de onu okuduğum için memnunum.

Araştırdığım kadarıyla bu kitap kendi fan kitlesine sahip olsa da yazarın en beğenilen eseri değil. Belki Straub’un ilk roman denemesi olmasının bunda payı vardır. Böyle yazdığım için sanki kötü bir kitapmış gibi bir algı oluşmasın. Yarattığı korku atmosferi sebebiyle ünü dünyaya yayılmış olan Straub beni bu açıdan kesinlikle hayal kırıklığına uğratmadı. Hatta bir süre Julia’nin etkisinden ve kitabın yarattığı trajik atmosferden çıkamadım. Okuyup bitirdikten sonra içime yerleşen duygu sadece korku değil aynı zamanda geçmeyen ve kolay azalmayan bir huzursuzluk oldu.

Julia filme oranla olayların gelişimini, karakterlerin kişiliklerini ve birbirleriyle olan bağlantılarını çok daha ayrıntılı şekilde anlatıyor. Böylece filmin karmaşık hikayesini yorumlamakta güçlük çeken izleyici için belirsizlik taşıyan noktaların hepsi kitapta aslında açıklanmış oluyor. Julia’nın başına gelenlerin ve küçük Olivia ile kurduğu güçlü bağın kendi trajik kaybından mı kaynaklandığını bilemesek de kitapta bu bağın sebepleri filmdekinin aksine net bir biçimde ele alınıyor. Hikayenin duygusal yanı ve baş karakterin psikolojik durumu ise bence filmde ve kitapta farklı bakış açılarıyla işlenmiş. Esin kaynağı kitaplar olan görsel eserlerin orjinallerinden tamamen bağımsız şekilde yorumlanmasını sadakatsizlik olarak gören biri olarak ben bu iki eserin kendilerine özgülüklerinden çok keyif aldığımı itiraf etmek zorundayım.

Julia sanırım henüz Türkçe’ya çevrilmedi. Kırk dört yaşında bir kitap olarak bundan sonra da çevrilir mi bilemiyorum. İnternet sebebiyle İngilizce orjinaline ulaşmak nispeten kolay olsa da, her kitapçıda karşılaşabileceğiniz bir kitap değil bu. Okumaya karar verirseniz bulmak için biraz uğraşmanız gerekebilir.

OliviaYazımı sonlandırmadan önce hem kendim için bir hatırlatıcı hem sizler için birer alternatif olması için buraya changelingleri konu alan üç kitap adı ve linki birakmak istiyorum. Bunların ilki Joy Williams tarafından kaleme alınmış The Changeling. İkincisi Eloise McGraw’ın The Moorchild‘ı ve üçüncüsü ise Charles Higham’a ait  bir korku masalı olan The Midnight Tree: A Fairy Tale of Terror.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere hepinize sevgilerimi gönderiyorum.

Eylem Rosseland

Olivia

Kardan Adam

Merhaba,

Her zaman olduğu gibi 2018 yılını da karlı ve buzlu günler uğurluyor. Yarın yılın son günü. İyisiyle kötüsüyle kocaman bir yılı yaşadık ve sıra deneyimlerimizi tarih süzgecinden geçirmeye ve hakedenlerin anı olmalarına izin vermeye kaldı.

Yılbaşı bizim evde her zaman neşeyle kutlandı. O sebeple olacak, yeni yıl deyince aklıma hep güzel sofralar, pastalar, hediyeler ve aile toplantıları geliyor. Bir blog yazısı üzerinden pasta ve hediye paylaşamayız belki ama çok nostaljik ve tatlı bir film paylaşabiliriz diye düşündüm. Kısacık ve içinde konuşma olmayan (hikayenin başındaki birkaç cümleyi saymazsak) sevimli bir çizgi film bu. Umarım sevdiklerinizle izler, izlerken keyif alırsınız.

Yeni Yılınız Kutlu Olsun!

Sevgiler

Eylem Rosseland

sallanan at

Changelings: Periler, Kayıp Çocuklar Ve Bir Hırsızlık Masalı (2. Bölüm)

John Anster Fitzgerald

John Anster Fitzgerald

Changelings: Periler, Kayıp Çocuklar Ve Bir Hırsızlık Masalı

(2. Bölüm)

Güneşli bir Cumartesi gününden merhaba. Changeling masallarıyla ilgili yazının ikinci bölümünü yazmak için epeydir sakin bir hafta sonunu bekliyordum. Oslo’yu kelimenin tam anlamıyla çiçeklerin bastığı bir bahar ve yaz oldu. Her köşeden rengarenk leylaklar, bahçelerden, parklardan, yol kenarlarındaki bir karış topraktan bile laleler, menekşeler fışkırdı bu yıl. Ağaçların dalları çiçeklerini zor taşır hale geldi. Şimdi ise mevsim dönmeye, yaklaşan sonbaharın serin nefesi havaya karışmaya başladı. Ben de uyanınca insan masallarla ilgili bir yazı hazırlayacaksa ancak böyle bir günde hazırlar diye düşündüm ve yazmak üzere Oslo’nun ünlü kafelerinden W.B.Samson’un evime en yakın şubesine geldim. Burası neredeyse hicbir zaman turist göremeyeceğiniz, onun yerine Oslo’nun kendi sakinleri ile birlikte yiyip içebileceğiniz güzel bir mekan. Ben de bu mekanda bir yandan keyifle kahvemi yudumlarken bir yandan da size iki güzel kitaptan söz etmek ve ardından eski bir İrlanda halk masalı olan The Brewey of Eggshells‘in Türkçesini sunmak istiyorum. Aslında bu masalın değişik bölgelere ait değişik anlatımları var. Umarım sizin için seçmiş olduğum örnek hoşunuza gider.

Royalty-Free-Images-Baby-Carriage-GraphicsFairy

Outside Over ThereOutside Over There

Maurice Sendak  (1928 –2012) tarafından yazılan ve ilk baskısı 1981 yılında yapılan Outside Over There üzerinde çok konuşulmuş resimli bir kitap. Yazarın kendisinin en sevdiği eserlerinden biri olmasına ve 1982 yılında Caldecott Onur Ödülü’ne değer görülmüş olmasına rağmen etkleyici görselleri sebebiyle kitabı çocukların okumasına uygun bulmayan önemli bir kesim var. Where the Wild Things are ve In the Night Kitchen ile birlikte bir üçlünün parçası olarak anılan bu kitap da içerdiği illüstrasyonlar yüzünden ebeveynlerin tepkisini olumsuz yönde çekmiş.

Hikayeye göre babası denize açılan, annesi kendi dünyasında hayallere dalan küçük İda, henüz bir bebek olan kardeşini eğlendirmek için borozanını çalmaya başlar. Onun için çalsa bile aslında kardeşine bakmamakta, pencereden dışarıyı izlemektedir. Bunu fırsat bilen goblinler arka pencereden girip kardeşini kaçırırlar ve yerine bir changeling bırakırlar. İda kardeşini kollarına aldığında onun aslında buzdan yapılmış bir maket oldugunu anlar. Sarılmanın etkisiyle buz bebek erir, küçük kızın kolları boş kalır.

İda kardeşinin kaçırılmasından kendisini sorumlu tutmaktadır. O sebeple çocuk hırsızlarının peşine düşererk minik bebeği goblinlerin gelini olmaktan kurtarır ve birlikte evlerine dönerler. Sendak, Tell Them Anything You Want: A Portrait of Maurice Sendak (2009) adlı belgeselde, henüz dört yaşında küçücük bir çocukken kendisine unutmayayacağı bir travma yaşatmış olan Lindbergh bebek kaçırma olayından ne kadar etkilenmiş olduğunu açıkça anlatmış. Korkunç detaylarla dolu bu olayın sonu ne yazık ki Sendak’ın hikayesindekinin tersine büyük bir trajedi barındırıyor. Yazar belki de Outside Over There ile, bu trajediye kendince alternatif bir mutlu son getirmiş ve kendi yaralarını sarmış. Burada öykülerin iyileştirici gücüne dair yapılan araştırmalara konu olabilecek bir durum görülüyor. Sanırım sanat eserleri sadece ulaştığı kitleyi değil onu yaratan sanatçıyı da iyileştiriyor.

Royalty-Free-Images-Baby-Carriage-GraphicsFairy

The Changeling/Bortbytingen

The Changeling

”The Changeling” Selma Lageröf

Nobel Edebiyat Ödülünü hakeden ilk kadın yazar olarak tarihe geçen İsveçli Selma Lagerlöf’ün adını kimimiz daha çocukluğumuzda duyduk. Ülkemizde Nils Ve Uçan Kaz adıyla gösterilen nostaljik çizgi film, konusunu yazarın ünlü kitabı Nils Holgerssons Underbara Resa’dan aldığı için bizim hayatlarımıza da ilk kez böyle girmiş oldu. Çizgi film gerçekten harika. Kitap da oyle… Eğer Nils’le daha önce tanışmadıysanız bence çok şey kaçırıyorsunuz.

Gelelim yazarın bugün değineceğimiz kitabına, yani kendi dilindeki adıyla Bortbytingen‘e. İngilizce’ye The Changeling adıyla çevrilmiş olan resimli kitap ilk kez 1915 yılında yayımlanmış ve toplam kırk sayfadan oluşuyor. Changeling masallarına modern bir bakış getiren hikeyede hırsız bu kez bir peril değil, İskandinav folklöründe önemli yere sahip olan bir troll.

The Changeling gerçekten şaşırtıcı bir kitap. Halk masallarında alışkın olduğumuzdan daha yumuşak bir insancıllıkla devam eden hikaye yine de nasıl bir çocuk kitabı olarak basıldı bilmiyorum. Zaten metne ulaşmakta zorluk çekmem belki modern çocuk edebiyatında bu tip bir öykünün küçük yaştaki okurlar için çok tercih edilmemesinden kaynaklanıyor olabilir. Ben kendi adıma bu öyküyü okumaktan keyif aldım; ancak son dönemlerde mizahi yanı gelişmiş, şiddet öğeleri törpülenmiş ve bir bakıma olumsuz duygular uyandıracak yanları traşlanmış eserleri çocuklara daha uygun gördüğümüzün de farkındayım. Bu bakış açısına çok katılmasam da The Changeling gerçekten resimli bir çocuk kitabından beklediğiniz tatlı ve yumuşak konuya ve anlatıma sahip olmadığını belirtmem gerek. Yine de bu kitabı büyülü ve ilginç olmaktan alıkoymuyor. Hatta tam tersine belirli bir hayat tecrübesine sahip okurları farklı bir şekilde etkileyecek duygusal bir derinlik sunuyor. O yüzden resimli çocuk kitabı değil çarpıcı kısa öykülere bir örnek olarak da düşünebilirsiniz The Changeling‘i.

Hikayeye göre zengin sayılabilecek, yardımcılarla ve hizmetkarla yaşayan çiftçi bir karı koca, uzun yıllar sonra güzel bir erkek bebeğe kavuşmuşlardır. Bebek varlıklı bir aileden tek varisi olduğundan, babası için ayrı bir önem teşkil etmektedir. Günlerden bir gün, bebeğiyle birlikte ormanda gezmekte olan bir trollün yolu bu çiftle kesişir. Normalde insanlardan saklanmayı seçecek olan bu troll kadının içinde insan bebeğe karşı bir merak uyanır. Acaba o da kendi tüylerle kaplı, sivri dişli troll bebeği kadar güzel midir? Bir kaza sonucu bebek annesinin kollarından kayar ve troll kadın insan bebeğe yakından bakma fırsatı bulur. Onun pespembe tenini ve yüzünü şaşırtıcı ve çok güzel bulur. Bebeğin ailesi çocuklarını almaya geldiklerinde troll anne insan bebeği merakını giderecek kadar inceleyemediği için oradan ayrılırken onu da yanında götürür. Çiftçi aileye kalansa minik troll bebektir.

Acılı anneden başka herkes istenmeyen bebeğe eziyet etme taraftarıdır. Böylece bu kötü muameleye izin vermeyecek olan gerçek annesi, çocuğunu kurtarmak için insan bebeği geri getirecektir; ama hikaye onların istediği gibi gelişmez. Troll bebeğe bakmaya başlayan kadın ona bir türlü kıyamaz. Aklı karışmıştır. Ona göz kulak olurken vicdanlı olsa da bir yandan ondan kurtulmak ve kendi çocuğuna kavuşmak istediği için ikilemdedir. Bu yabani çocuğun hizmetini görmek kendisine ağır gelse de, onu bakımsızlığa ve açlığa terketmeye gönlü bir türlü razı olmaz. Hatta işi sadece sıçan ya da yılan gibi trollere yakışan yiyeceklerle beslenmesi gereken bebeği gerçekten onlarla beslemeye kadar vardırır. Bu sebeple aklını yitirdiğini düşünen kocasıyla da arası açılmaya başlar.

Öykünün İsveççe orjinalini okuyabileceğiniz bir linki – buraya – ekledim. Ne yazık ki düzgün diyebileceğim İngilizce bir kaynak henüz bulamadım. Eğer denk gelirsem onu da mutlaka sayfaya eklerim.

Royalty-Free-Images-Baby-Carriage-GraphicsFairyBu iki resimli kitaba değindikten sonra nihayet sıra masalımıza geldi. Onu İngilizce’den Türkçe’ye Büşra Bozdemir çevirdi. Umarım okumaktan keyif alırsınız.

Mother and the Child Masal PenceresiThe Brewery of Eggshells

Bayan Sullivan en küçük çocuğunun “peri hırsızlığıyla” değiş tokuş edildiğini düşündü. Görünen o ki, kendi mavi gözlü, sağlıklı çocuğu bir gecede neredeyse bir hiçe dönmüştü. Ağlayıp sızlanmadan edemiyordu. Doğal olarak bu, zavallı Bayan Sullivan’ı çok mutsuz etti. Bütün komşuları onu rahatlatmaya çalışıyor, çocuğun süphesiz, iyi insanlarla birlikte olduğunu ve onların, yerine kendilerinden birini koyduklarını söylüyorlardı.

Bayan Sullivan kendisine söylenenlere inanmazlık edemiyordu tabii; ama solmuş yüzüne ve bir iskelete dönmüş olan vücuduna rağmen, o “şey”i incitmek istemiyordu, çünkü her şeye rağmen kendi oğluna çok benziyordu. Bu yüzden onu canlı canlı ızgarada kızartmaya veya kızgın, sıcak bir maşayla burnunu kıstırıp yakmaya ya da onu yol kenarında karların içinde bir yere atmaya, ve bunlar gibi çocuğunu geri kazanmak için yapması tavsiye edilen pek çok işlemi uygulamaya gönlü yoktu.

Bir gün, Bayan Sullivan Ellen Leah (ya da Gri Ellen) diye adıyla ünü ülkeye yayılmış olan kurnaz bir kadınla karşılaştı. Bu kadının, ölülerin nerede olduklarını bilme ve ruhlarından geriye kalanlar için neyin iyi olduğunu söyleyebilme, siğilleri ve urları geçirebilme ve buna benzer bir dizi harika şey yapabilmek için, nereden geldiği belirsiz bir yeteneği vardı.

Ellen Leah’ın ona söylediği ilk şey, “Bu sabah kederli görünüyorsunuz, Bayan Sullivan” oldu.

“Öyle denilebilir, Ellen” dedi Bayan Sullivan ve ekledi “Üzgün olmak için çok iyi bir sebebim var. Benim güzel çocuğum en ufak bir izin istenmeden veya ‘Afedersiniz’ bile denmeden benden koparılarak beşiğinden alınıyor, yerine buruş buruş olmuş çirkin bir peri parçası konuluyor. Kederli göründüğüme şaşmamalı, Ellen.”

“Sizin suçunuz değil, Bayan Sullivan” dedi Ellen Leah, “Yalnız, onun bir peri olduğuna emin misiniz?”

“Elbette eminim!” dedi Bayan Sullivan, “Çektiğim acı kadar eminim. Kendi gözlerimden süphe edebilir miyim? Tüm annelerin ruhu benim halimden anlar!”

“Yaşlı bir kadından tavsiye kabul eder misiniz?” dedi Ellen Leah. Yabani ve gizemli bakışlarini mutsuz anneye dikti ve kısa bir duraksamadan sonra “Bunu aptalca bulacak olsanız bile?” diye ekledi.

“Bana çocuğumu, yani kendi çocuğumu geri getirebilir misinız Ellen?” dedi Bayan Sullivan büyük bir heyecanla.

“Eğer söylediklerimi yaparsanız,” diye cevapladı Ellen Leah, “Anlayacaksınız.” Bayan Sullivan beklenti içinde sustu ve Ellen devam etti, “Büyük bir demliği ağzına kadar suyla doldurun, ateşe koyun ve fokur fokur kaynatın; sonra yeni yumurtlanmış taze bir düzine yumurtayı kırın, kabuklarını ayırın ve gerisini atın. Kabukları kaynayan suyun içine koyun ve böylece kısa zamanda onun kendi oğlunuz mu yoksa bir peri mi olduğunu anlayacaksınız. Eğer beşiktekinin peri olduğunu öğrenirsirseniz, elinize kızgın bir maşa alın ve onun o çirkin boğazına kadar sokun;  bundan sonra size bir daha sorun çıkarmayacak. Size sözveriyorum.”

Bayan Sullivan evine gitti ve Ellen Leah’nın söylediklerini yerine getirdi. Demliği altını yeterince tezekle destekleyerek ateşe koydu ve suyu öyle bir kaynattı ki, eğer kızarabilseydi, su kesinlikle kıpkırmızı olurdu.

Çocuk beşikte hayret uyandıracak bir sükunet ve uysallık içinde yatıyordu. Buz gibi bir gecede yanıp sönen yıldızlar kadar keskin gözlerini arada bir harlı ateşte ve üstündeki demlikte gezdiriyor ve büyük bir dikkatle, yumurtaları kıran ve kabukları kaynamaları için suya bırakan Bayan Sullivan’a bakıyordu. Sonunda yaşlı bir adamın sesiyle sordu, “Ne yapıyorsun anneciğim?”

Onun konuştuğunu duyduğunda, Bayan Sullivan ağzına gelen yüreğinin kendisini boğacağını zannetti. Ama bir yolunu bulup maşayı ateşe koydu ve tereddüt etmeden şöyle dedi:  “Hutam demliyorum.” (Oğlum)

“Yani ne demliyorsun, anneciğim?” dedi küçük şeytan. Mucizevi konuşmabilme yeteneği onun bebeğinin yerine konulan bir peri olduğunu açıkça ortadaya koyuyordu.

“Keşke maşa kızmış olsaydı.” diye düşündü Bayan Sullivan; ama çok büyüktü ve ısınması zaman alıyordu. Bu yüzden maşa boğazını yakacak dereceye gelene dek onu konuşarak oyalamaya karar verdi ve sorusunu yineledi.

“ Demlediğim şey olan hutamın ne olduguğunu mu öğrenmek istiyordun?”

“Evet, anneciğim, ne demliyorsun?” diye yanıtladı peri.

“Yumurta kabuğu, hutam yani.” dedi Bayan Sullivan.

“Ah!” diye bağırdı küçük şeytan beşiğin içinden, ellerini çırparak, “Dünyada bin beş yüz yıl yaşadım; ama hiç yumurta kabuğu demlendiğini görmedim!”  Tam bu sırada maşa kızmıştı ve Bayan Sullivan onu kaptığı gibi hızlıca beşiğe koştu; fakat nasılsa ayağı kaydı ve yere kapaklanmasıyla maşa da evin öbür yanına uçtu. Neyse ki, çok geçmeden ayağa kalktı ve tam o uğursuz şeyi, beşikten alıp kaynayan suyun içine atacaktı ki orada tatlı bir uykuda olan kendi oğlunu gördü. Çocuğun, yuvarlak ve yumuşak kollarından biri yastığının üstündeydi, yüzü sanki hiç dokunulmamışçasına huzurluydu ve gül pembesi dudakları nefes alıp verirken nazikçe hareket ediyordu.

Bayan Sullivan’in kalbi neşeyle dolup taştı ve mutluluk gözyaşları dökerek ağladı.

Thomas Crofton Croker

Royalty-Free-Images-Baby-Carriage-GraphicsFairy

Gördüğünüz gibi bu blog yazısı da oldukça uzun oldu. Değinmek istediklerimin planladığımdan daha fazla olduğunu farkettiğim için sizleri sıkmamak adına konunun tamamını üç parçada ele almaya karar verdim. Sizlere söz etmemiş olduğuma sonradan epeyce pişman olduğum, bence Changelingleri işleyen eserlere çok özgün bir örnek olabilecek bir korku filmi ve bu filmin esin kaynağı olan gotik kitapla ilgili birkaç satır yazmak ve yine güzeller güzeli bir şiiri zevkinize sunmak da bir dahaki yazıya kalsın istedim. O zamana dek iyilik ve güzellikle kalın.

Sevgiler,

Eylem Rosseland

heart

Kaynaklar:

http://www.sacred-texts.com/neu/yeats/fip/fip16.htm

http://runeberg.org/troll1/bortbyt.html

Babalar Gününüz Kutlu Olsun!

Babalar Gunu

Babamın tahta atıyla
çok şiirler gezdim
her şiirde kuşlar vardı
kanat vurdum onlarla
Siz bu şiiri okurken
ben uçmaktayım hâlâ

Refik Durbaş


**********


With my father’s wooden horse
I have visited many poems
There were birds in every poem
I flapped my wings with them
As you read this poem
I’m still flying

Refik Durbaş

heart

http://www.cancocuk.com/kitap-detay/253