Fındıkkıran




Fındıkkıran’ı sever misiniz?

Eğer benim gibi onu sevenlerden veya esrarengiz bulanlardansanız doğru blog yazısında buluşmuşuz demektir. Yazımızın atmosferine Fındıkkıran’ın tatlı müziklerini eklemek için Berlin Senfoni Orkestrası’nı da bu link aracılığıyla aramıza davet edelim istiyorum. Müzik çalmaya başlayınca ben de onca yıl, binlerce okura, müzisyene, tasarımcıya, dansçıya ve seyirciye ilham veren ve onları bir araya getiren bu Fındıkkıran aslında kim diye düşünmeye başlıyorum. Öyle ya, kim bu Fındıkkıran? Boyalı bir oyuncak bebek mi? Bir mutfak gereci mi? Sorumun cevabı olarak düşümde önce ahşaptan oyma tacı, karışık yarı uzun sacları ve el boyaması kocaman hülyalı gözleriyle uzaklara bakan yakışıklı bir fındıkkıran beliriyor. Sonra ardında bir derinlik… Ardında bir pırıltı ve toz görünüyor. Sihir… Tüy gibi uçuşarak danseden gençler, rengarenk ipek ve tül kostümler, özenle tasarlanmış dekorlar… Sonra bunların hepsini hem doğuran hem de sarmalayan Pyotr İlyiç Çaykovski’nin (1840-1893) unutulmaz bestesi beliriyor. Ve ardında o müzikte çözülüp kaybolan kendim…

Norveç Opera ve Balesi’nde Fındıkkıran

Ne şanslıyız ki, soğuk ve karanlık Aralık gecelerinde, eski bir Alman masalı ve bir rus bestesi, Oslo’da modern bir binada, dönemimizin sanatçılarının emekleriyle rengarenk bir bale gösterisiyle yeniden biçimleniyor. Hikaye özünde Ernst Theodor Wilhelm Hoffmann’ın 1816 yılında yayımladığı “Fındıkkıran ve Fare Kral” masalına dayansa da, Çaykovski’nin 1892 yılında yazdığı iki perdelik Fındıkkıran balesine ilham veren versiyonu, masalın 1846 yılında Alexander Dumas tarafından konusu fazla değiştirilmeden yeniden düzenlenmiş halidir.

Norveç Opera ve Balesi’nin 2016 yılından beridir sahneye koyduğu son uyarlamaki hikaye ise 1905’ler Oslo’sunda geçiyor. Yani o dönemdeki adıyla Christiania’da… Balenin koreografisi Kaloyan Boyadjiev‘e, sahne tasarımı Jon Bausor’a, dansçıların kostümleri yine Jon Bausor ve Bregje van Balen’e ait. İlk perdede çocuklukla genç kızlık arasında kalan kahramanımız Clara, ailesinin verdiği görkemli Noel davetine katılır. Çocukların oyununa katılmak için çok büyük, yetişkinlerin sohbetine katılmak içinse fazla küçüktür. Kendisini dışlanmış hissetmektedir. Vaftiz babası Bay Drosselmeyer o akşam Clara, kardeşi Fritz ve diğer çocuklara el yapımı hediyeler verir. Clara’nın noel hediyesi, sırtındaki mandala basıldığında ağzına konan fındığı kıran el yapımı ahşap bir bebektir. Tıpkı bir prense benzemektedir. İlerleyen saatlerde ev halkı odalarına çekildiğinde Clara salona gelir ve tam o anda her şey değişmeye başlar. Konuklar farelere, Fındıkkıran ise gerçek bir prense dönüşür. Kocaman, farklı bir dünyada Fındıkkıran Prens ve Clara, farelere karşı savaşır. İkinci perdede ise yabancı konukların verdikleri bambaska kültürlerden gelen egzotik hediyeler canlanır ve dans etmeye başlar.

Sonra ne oluyor diye sorarsanız, Clara uyanır, gösteri görünüşte biter ve Eylem eve döner; ama müzik aslında hiç bitmez. Tatlı bir bahar gününde veya güneşli bir yaz tatilinde bile çalmaya devam eder. Hani bazı müzikler vardır, sessizce hayatınızın arka planına yerleşmiştir. Biriyle konuşurken, hayal kurarken, çalışırken, gülerken veya sevdiklerinizi özlerken diğer seslerden bağımsızca kafanızda çalmaya devam eder. İşte o müziklerden biri benim için Fındıkkıran balesinin bestesidir. En sevdiğim kısmı da “The Last Waltz”dır. Hayallerin doruğa çıktığı, ama rüyanın henüz bitmediği o güzel son vals… Bazen çok merak ediyorum. Nasıl, ama nasıl yaratabilmiş Çaykovski bu neşeli, canlı, rüya gibi müzikleri ve insanların yaşamına nasıl böyle hoş pırıltılar katmış ve tatlı anları böyle çoğaltabilmiş?

Çaykovski’nin bestesiyle canlanan bu sıcak noel masalının soğuk, karanlık ve hüzünlü Aralık ayının sembollerinden biri haline gelmesi aslında hiç şaşırtıcı değil. Tam da bu sebeple yıllar içinde bu balenin birkaç farklı yorumunu izlemiştim. Ancak, Norveç Opera ve Balesi’nin son dönemde sahneye koyduğu eser, bence diğer örneklerin arasından sıyrılıyor. Görkemli sahne tasarımı, incecik işlenmiş anlatımı ve parlak kostümlerin arasından sızan o çocuksu masumiyeti insanı sarıp tatlı bir hikayenin işine çekiyor.

Gösteri için dökülen teri unutup büyü hiç bitmesin, eve dönme saati hiç gelmesin, “Son Vals” loopa alınsın, Clara rüyasından uyanmasın, Fındıkkıran Prens tekrar boyalı bir bebeğe dönüşmesin istiyor insan. Çok şanslıyız ki bale bitse de on bir ay sonra geri dönüyor ve yine donuk bir kış gecesinde renkli bir masalın içine düşme şansı veriyor bize. O yüzden Fındıkkıran benim için bir Aralık ayı geleneği oldu. Son yıllarda bilet bulmanın neredeyse imkansız hale gelmiş olmasına bakılırsa, meraklıların sayısı oldukça artmış olmalı. Bence balenin tek kusuru da burada yatıyor. Bilet fiyatları çok yüksek. Bu kadar güzel bir şölene sadece bazı çocukların ve gençlerin ulaşabiliyor olması bence haksızlık. Tabii haksızlıklar konusuna girersek işin içinden çıkamayabiliriz ve muhtemelen de sıra baleye gelmez bile. Yine de Aralık ayında Oslo’daysanız ve fırsatınız varsa, bu gösteriye bir bakmanızı öneririm. Plan yapmak için erken gibi görünse de, biletler yaz öncesinde satışa çıkıyor ve sahneye yakın koltukların biletleri çabucak tükeniyor. Ben geçen yılki biletimi yanlış hatırlamıyorsam Mayıs ayında almıştım. Gidemeyecek olanlar içinse salgın döneminde televizyonda gösterilen videosunun linkini yazının sonuna ekleyeceğim.


Gennady Spirin’in Resimleriyle Fındıkkıran

Fındıkkıran’ın ilk kez 1996 yılında yayımlanan bu basımı Hoffman’ın masalına sadık kalınarak yapılmış. Doksan dokuz sayfalık kitabın çevirisi Aliana Brodmannsa ait. Rus ressam ve illüstratör Gennady Spirin’in kapağı ve sayfaları süsleyen suluboya illüstrasyonlarının güzelliği bence hikayeye güzel yorum katmış. Ben bu kitabı yıllar önce yeğenim Deniz için almış, evde Norveççe bir baskısı olmasına rağmen sadece resimleri sebebiyle kendim için de bir adet sipariş etmiştim. Benim kitabım ne yazık ki elime hiç ulaşmadan kaybolmuştu. Bu sebeple Noel tatilinde kitabı Deniz’den ödünç aldım ve benimle Atlantik okyanusunu geçerek Norveç’e geldi. Onu diğer resimli kitapların arasına koydum. Umarım sahibi gelip alana kadar yeni arkadaşlarıyla hoş vakit geçirir. Eski bir kitap olmasına rağmen bugün itibarı ile Amazon’da veya çok daha uygun bir fiyata (iki veya üç dolara) Ebay’de hala temiz ve güzel örneklerini bulmak mümkün.


Evet, yine bir blog yazısının daha sonuna geldik. Sabredip yazıyı sonuna kadar okuduğunuz için çok teşekkür ederim. Bir dahaki blog yazısı şahane bir çizgi film hakkında olacak. O zamana dek sevgiyle kalın. ❤️

Eylem Rosseland



https://www.operaen.no/forestillinger/arkiv/2022/notteknekkeren-ballett/

https://tv.nrk.no/se?v=MKTV45000120

https://www.gennadyspirin.org/gallery

Bu Hafta Okuduğum Kitaplar

Espresso House-Majorstua

Espresso House-Majorstua

Bir hafta aradan sonra nihayet yeniden bir şeyler yazacak zamanı yakaladım. Saatler biraz önce on ikiyi vurdu. Kül Kedisi’nin bile uyumak için evine döndüğü şu dakikalarda, akşam üstü içtiğim kocaman bir fincan çay yüzünden olacak, uykum evden kaçtı. Neyse ki yazmadığım günler boyunca pek güzel kitaplar okudum ve onlardan söz etmek için can atıyorum.

Bu Haftanın Kitapları

Bu Haftanın Kitapları

 

Okulda son haftalarda çocuk edebiyatıyla ilgili çalışmalar yapıyoruz. Bu çalışmalar aslında yüksek lisans için şu anda bulunduğum fakülteyi ve bölümü seçmemin asıl sebebi. Ara verip tatil yapmak istediğim günlerde bile kitaplar aklımdan çıkmıyor. Küçükken ödev yapmayı seven ya da düzenli çalışmayı iyi öğrenmiş bir çocuk değildim. İnsanın eğitim ve çalışma hayatında sevdiği bir alanı seçmesinin önemini ve bu durumun başarıdaki yerini, bu aralar şevkle ödev yaparken idrak ediyorum. Okuldan analiz etmemiz için iki resimli kitap, bir grafik roman ve bir adet çocuk romanı seçmemizi istediler. Kitapları onların hazırladıkları bir listedeki örnekler arasından seçecektik. Ben hangi kitapları seçeceğime karar veremeyince bulabildiklerimin hepini okumaya karar verdim ve kütüphanenin yolunu tuttum.

Kütüphaneden Ödünç Aldığım Kitaplar

Kütüphaneden Ödünç Aldığım Kitaplar

 

Coraline: Ödünç aldıklarımın içinde okuduğum ilk kitap Coraline oldu. Hem uzun olduğu hem de çok merak ettiğim için önce onu okumak istedim. Hikaye, korku edebiyatının çocuk okurları hedef alan bir örneği gibi. Kitabın hoşuma giden yanları çabuk okunabilmesi, aralara serpiştirilmiş ürkünç şarkı sözleri ve sıcak bir son sayfa barındırıyor olması sanırım. Onun dışında ebeveynlerin ya da öğretmenlerin çocuklara neden böyle bir kitap tavsiye etmek isteyebileceklerini düşündüm ve bir cevap bulamadım. İçinde bir çocuk için son derece ürkünç olabilecek ayrıntılar olmasına rağmen, hikaye bu tarz bir eserde olması gereken güçlü ve insanı içine alan atmosferi yaratamıyor. En azından bende yaratmadı. Okurken, hikayede hep bir şeylerin eksik olduğunu hissettim ve ne yazık ki kitap bitene kadar o eksik dolmadı. Tadı damağımda kalmadığı için, bugün gönül rahatlığıyla kitabı kütüphaneye teslim ettim. Kütüphaneyi daha sık kullanmanın ne kadar mantıklı olduğunu da bu sayede daha iyi anlamış oldum.

Coraline

 

Where the Wild Things Are: Ödünç aldığım kitapların içinde en sevdiğim kitap oldu. Where the Wild Things Are yani Türçe adıyla Vahşi Şeyler Ülkesinde, bütün dünyada milyonlarca çocuk tarafından okunmuş ve sevilmiş bir çocuk klasiği. Neden olduğunu anlamak da bence zor değil. Kitabın kahramanı Max, giydiği canavar kostümünün içinde tam bir canavar gibi çeşitli yaramazlıklar yapmış ve ceza olarak akşam yemeği yemeden odasına gönderilmiştir. Annesi arkasından ‘vahşi şey’ diye seslenince ceza aldığı içim kızan Max annesine ‘seni yerim’ diye bağırır. İşte tam da o anda beklenmedik bir şey olur ve yapayalnız kalan minik Max’ın odasında bir orman biter. Ağaçlar büyür ve etrafı sarmaşıklar sarar. Okyanustan gelen bir yelkenli, Max’ı alır ve vahşi seylerin yaşadığı yere götürür. Hikaye Max’ın orada bütün vahşi şeylerin kralı seçilmesiyle devam eder ve burada anlatmak istemediğim mutlu bir sonla çok fazla uzamadan biter.

Where the Wild Things Are / Vahşi Şeyler Ülkesinde

Where the Wild Things Are / Vahşi Şeyler Ülkesinde

Kitabın bence en güzel yanı, bir çocuk perspektifiyle yazılmış olması. Annesinin yemek vermeden odasına kapattığı Max, aslında oyundan başka bir anlam taşımayan ‘yaramazlıklarını’ vahşi şeyler ülkesinde sürdürür. Bize tahammül edilemez gelen çocuk davranışlarının ardında aslında nasıl bir dünya olabileceğini, Max sayesinde biraz olsun görebiliyoruz. Kocaman resimlerle bezenmiş bu kitabın metni kısacık; hatta bazı sayfalarda hiç yazı bulunmuyor. Buna rağmen hem bittiğinde insanın yüzünde bir tebessüm bırakıyor hem de bu minicik kitaptan önemli bir şey öğrendiğinizi hissediyorsunuz. Maurice Sendak tarafından yazılmış ve resimlenmiş bu güzel hikayeyi henüz okumamış bütün miniklere ve onlarla yaşayan ya da çalışan bütün büyüklere öneriyorum. Kitabı bugün kütüphaneye geri verdim; ama hem okulda incelemek üzere seçtiğim kitaplardan biri olduğu için hem de ileride tekrar tekrar okumak isteyebileceğimi düşündüğüm için bir baskısını satın aldım.

Where the Wild Things Are / Vahşi Şeyler Ülkesinde

Where the Wild Things Are / Vahşi Şeyler Ülkesinde

 

The Lorax yani Türkçe adıyla Loraks, Dr. Seuss tarafından yazılmış ve kırkıncı yaşını devirmiş olmasına rağmen hem hala çok güncel hem de çocuklar tarafından çok sevilen bir hikaye. Daha ilk sayfalardaki resimlere ve anlatım diline bakınca kitabın Dr Seuss’ tarafından yazılmış olduğunu anlıyorsunuz. Çevre ile ilgili önemli mesajlar veren hikaye, tüketim çılgınlığımız sayesinde dünyaya ve dolayısıyla kendimize verdiğimiz zararı son derece enteresan ve net bir şekilde anlatıyor. Loraks’ı çalışma grubundaki arkadaşlarımdan biri seçmişti. Dün kitabı derste ayrıntılı şekilde tanıttığı zaman ben de bir an önce okumak için sabırsızlandığımı hissettim. Akşamüstü en sık gittiğim kafeye uğrayıp bu özgün kitabı orada keyifle bitirdim.

The Lorax by Dr. Seuss

The Lorax / Loraks

The Lorax / Loraks

The Lorax / Loraks

Espresso House (2)
Gece yarısını geçtiğimizde evden sessizce ayrılan uykum, gönlünce gezdikten sonra şehrin tenhalaşan sokaklarından sıkılmış olacak, eve geri döndü. Ben de böylece onu ne kadar özlediğimi anlamış oldum. Tekrar kaçmasına fırsat vermeden kendimi onun kollarına bırakmak istiyorum. Kalan kitaplardan da yarın söz ederim. O zamana dek hepinize iyi geceler ve tatlı rüyalar diliyorum.

Sevgiler

AngelMoon